Natuurlijke behandelingen voor Long COVID

Bij Long COVID gaat het om een breed scala van symptomen en aandoeningen die weken, maanden of zelfs langer kunnen aanhouden. Bij veel mensen kan het behoorlijk slopende gevolgen hebben. In dit artikel bekijken we enkele mogelijke mechanismen waar Long COVID vandaan zou kunnen komen en wat we kunnen doen om de veelheid aan problemen die het in ons lichaam kan veroorzaken op natuurlijke wijze te behandelen.

Een symptoom wordt als Long COVID beschouwd als het meer dan 4 weken nadat de ziekte is verdwenen aanhoudt. Long COVID komt vaker bij mensen voor die een ernstige COVID-19-infectie hebben gehad, maar het kan ook bij mensen die een asymptomatische infectie hadden optreden. Het risico lijkt ook naarmate de leeftijd stijgt toe te nemen. Long Covid komt minder vaak bij kinderen en adolescenten voor dan bij volwassenen. De symptomen lijken ook vaker bij vrouwen op te treden. In verschillende studies worden meer dan 200 verschillende symptomen genoemd. De meest voorkomende zijn:

• extreme vermoeidheid of uitputting die het dagelijks leven belemmert
• kortademigheid, hartkloppingen, pijn of benauwdheid op de borst
• hoesten
• schorre stem
• moeilijkheden met geheugen en concentratie (brain fog)
• veranderingen van smaak en reuk
• pijn in gewrichten en spieren
• slaapproblemen
• gevoelloosheid of speldenprikken
• stemmingswisselingen (angst, depressie of stress)
• hartkloppingen of racehart of hartkloppingen
• gewrichtspijn
• spierpijn
• hoofdpijn
• huiduitslag
• laaggradige koorts
• misselijkheid en braken
• haaruitval en huidveranderingen
• verminderde eetlust en gewichtsverlies
• duizeligheid bij het opstaan. (zweverigheid)¹⁾Understanding post-COVID-19 symptoms and Long COVID https://www.healthdirect.gov.au/covid-19/post-covid-symptoms-long-covid
  Long COVID or Post-COVID Conditions https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/long-term-effects/index.html

Vermoeidheid is het meest voorkomende symptoom na COVID. Sommige studies tonen de nauwe parallel tussen Long COVID en chronische vermoeidheidssyndrom syndroom aan, die door een of andere virale infectie wordt veroorzaakt. Dit symptoom wordt al een tijdje bestudeerd, maar er is niet veel vooruitgang in levensvatbare behandelingsmogelijkheden geboekt. Vanwege de overeenkomsten geeft onderzoek naar deze aandoening, myalgische encefalomyelitis/chronisch vermoeidheidssyndroom, afgekort ME/CVS, aanwijzingen over mogelijke mechanismen en behandelingsmogelijkheden van Long COVID.

Er is nog veel onduidelijkheid over de oorzaak van de Long COVID. Sommige aspecten kunnen door de schade van het eigenlijke virus worden verklaard. We weten dat zelfs het geïsoleerde spike-eiwit van het virus orgaanschade kan veroorzaken. Anderen denken dat de infectie het immuunsysteem in overdrive zet, wat betekent dat het niet alleen het virus, maar ook de eigenlijke organen van het lichaam aanvalt. Eén studie vond ongewoon lage cortisolniveaus en ongewone activiteiten van het immuunsysteem, die op een herlevende sluimerende infectie zouden kunnen wijzen, bijvoorbeeld het Epstein Barr-virus.²⁾Klein J. et.al. Distinguishing features of Long COVID identified through immune profiling https://doi.org/10.1101/2022.08.09.22278592

Er zijn ook geen duidelijke gegevens over de prevalentie (aantal mensen met een ziekte in een welbepaalde populatie) van Long Covid. Eén studie toonde aan dat 50,2% van de positieve COVID-19-gevallen Long COVID-symptomen ontwikkelt.³⁾Miranda D. et.al. Long COVID-19 syndrome: a 14-months longitudinal study during the two first epidemic peaks in Southeast Brazil. Transactions of The Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene, Volume 116, Issue 11, November 2022, Pages 1007–1014, https://doi.org/10.1093/trstmh/trac030 Dat gold echter voor de eerste golf van het oorspronkelijke virus en onder patiënten die ziek genoeg waren om behandeling op de spoedeisende hulp van het ziekenhuis op te zoeken. In de VS hebben ongeveer 16 miljoen mensen in de werkende leeftijd een vorm van Long COVID, en 2 tot 4 miljoen daarvan kunnen naar schatting vanwege Long COVID-symptomen niet werken.⁴⁾Bach K. New data shows Long Covid is keeping as many as 4 million people out of work. https://www.brookings.edu/research/new-data-shows-long-covid-is-keeping-as-many-as-4-million-people-out-of-work/ In het Verenigd Koninkrijk hebben naar schatting 2,1 miljoen mensen, ofwel 3,2% van de bevolking, een of andere vorm van Long COVID-symptomen ontwikkeld.⁵⁾Prevalence of ongoing symptoms following coronavirus (COVID-19) infection in the UK: 3 November 2022 https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/healthandsocialcare/conditionsanddiseases/bulletins/prevalenceofongoingsymptomsfollowingcoronaviruscovid19infectionintheuk/3november2022

Het is mogelijk om dezelfde soort symptomen van het vaccin te krijgen.⁶⁾So hoch ist Ihr Long-Covid-Risiko, wenn Sie sich jetzt infizieren Focus 31.10.2022 Aangezien het vaccin een groot aantal spike-eiwitten produceert, en het immuunsysteem in zekere zin overreageert, zijn effecten na vaccinatie volledig verklaarbaar. De symptomen zijn even divers als bij Long COVID en kunnen uren na de vaccinatie optreden, of enkele dagen of weken op zich laten wachten. Er zijn geen statistieken over de prevalentie van die effecten (en om politieke redenen zullen die er waarschijnlijk voorlopig ook niet komen), maar waarschijnlijk komen ze minder vaak voor dan na COVID.

Mogelijke Long COVID-mechanismen

De exacte mechanismen van de Long COVID worden nog steeds niet volledig begrepen. Er zijn verschillende theorieën, maar duidelijke bewijzen ontbreken nog.

Eén theorie gaat van de mogelijkheid uit dat het virus in verschillende weefsels van het lichaam achterblijft. We weten dat het virus verschillende organen in het hele lichaam infecteert en zijn activiteit nog lang nadat de ademhalingssymptomen zijn verdwenen kan voortzetten. Uit een studie bleek dat 12% van de COVID-19-patiënten zelfs 4 maanden na de besmetting nog steeds viraal DNA in fecale PCR-tests vertoonden, en ongeveer 4% zelfs na 7 maanden.⁷⁾Natarajan A, et.al. Gastrointestinal symptoms and fecal shedding of SARS-CoV-2 RNA suggest prolonged gastrointestinal infection. Med (N Y). 2022 Jun 10;3(6):371-387.e9. doi: 10.1016/j.medj.2022.04.001.

Om het bestaan van levend virus aan te tonen, moeten weefselmonsters van de organen worden genomen, wat een ingewikkelde invasieve procedure is en maakt dat deze theorie moeilijk te bewijzen is. Daarom hebben we nog geen duidelijk bewijs of de symptomen door een ontstekingsreactie na de ziekte, door orgaanschade die het virus heeft veroorzaakt onstaat of door een virus die in bepaalde orgaanweefsels nog actief is. Het kan zelfs een combinatie van verschillende factoren zijn, maar daar hebben we gewoon geen bewijs voor.

Een argument ten gunste van de theorie van het actieve virus zijn enkele geïsoleerde gevallen van patiënten die beter werden nadat zij een reeks antivirale geneesmiddelen voorgeschreven kregen, maar er zijn gerandomiseerde gecontroleerde proeven nodig om de doeltreffendheid van een dergelijke therapie te kunnen veralgemenen.

Ontsteking lijkt een andere belangrijke component van de problematiek te zijn. COVID-19 gebruikt het enzym ACE-2 om de cel binnen te dringen, een enzym dat belangrijk is om ontstekingen te reguleren. Een gebrek aan ACE-2 zal de ontsteking doen toenemen, de mitochondriën, die verantwoordelijk zijn voor de energieproductie beschadigen en een aantal andere problemen veroorzaken. Het grote aantal ACE-2 receptoren in de darm kan een darm dysbiose (een disbalans in je darmflora (darm-microbioom)) veroorzaken.⁸⁾Mo Perry. How to Treat Long-Haul COVID. Experience Life

Een overreactief immuunsysteem zal ook de cytokineniveaus verhogen, dat zijn de deeltjes die het immuunsysteem gebruikt om ontstekingen te creëren en het virus te bestrijden. Het SARS-Cov2-virus kan de bloed-hersenbarrière beschadigen, en de cytokinen komen in de hersenen terecht, waar ze belangrijke regelcentra aantasten. Zij kunnen de hypothalamus, die verantwoordelijk is voor de hormoonproductie (ook voor de controle van de eetlust en de slaap) aaantasten en het autonome zenuwstelsel, dat voor de regeling van de hartslag, de bloeddruk en andere belangrijke factoren verantwoordelijk is. Dit zal uiteraard een aanzienlijke invloed op de vermoeidheid die optreed hebben.

Ontsteking door een reactie van het immuunsysteem op de resten van het virus veroorzaakt ook bloedstolling. Dit kan de bloedtoevoer naar de spieren beperken en een mogelijke oorzaak van vermoeidheid, pijn en hersenmist, naast andere symptomen zijn. Inflammatoire bloedmarkers zoals onder meer D-Dimers kunnen een aanduiding van de ontsteking na een virusinfectie geven.⁹⁾Shaffer L. Lots of Long COVID treatment leads, but few are proven. https://doi.org/10.1073/pnas.2213524119

Volgens Etheresia Pretorius, professor aan de Stellenbosch Universiteit in Zuid-Afrika, is de bloedstolling aan het spike-eiwit van het virus te wijten. In een kleine studie gebruikte zij een combinatie van 3 medicijnen om de ontsteking onder controle te houden en de activiteit van de bloedplaatjes te normaliseren, waardoor de symptomen van vermoeidheid en hersenmist verdwenen.¹⁰⁾E Pretorius , Combined triple treatment of fibrin amyloid microclots and platelet pathology in individuals with Long COVID/Post-Acute Sequelae of COVID-19 (PASC) can resolve their persistent symptoms. https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-1205453/v1

Mastcellen zijn regulerende cellen van het immuunsysteem die verschillende functies hebben. Ze komen vaak onder de huid, in de longen en het spijsverteringskanaal voor, en letten voortdurend op indringers. Bij contact met bepaalde allergenen kunnen ze overreageren, ontstekingen veroorzaken en een belangrijk onderdeel van veel allergische reacties zijn.

Er bestaat een ziekte die mastcelactiveringssyndroom wordt genoemd, waarbij de allergische reactie door een aantal verschillende triggers wordt geactiveerd en moeilijk onder controle te houden is. Uit een studie is gebleken dat Long COVID sterk op het mestcelactivatiesyndroom lijkt, wat een andere mogelijke oorzaak van Long COVID-symptomen zou kunnen zijn.¹¹⁾Weinstock LB, et.al. Mast cell activation symptoms are prevalent in Long-COVID. Int J Infect Dis. 2021 Nov;112:217-226 doi: 10.1016/j.ijid.2021.09.043 Hoge niveaus van tryptase, histamine of prostaglandinen in het bloed kunnen een indicator van overreagerende mestcellen zijn. Naast mestcelactivatie worden ook andere auto-immuunmechanismen als mogelijke oorzaak overwogen.

Naast problemen met de bloedsomloop is het mogelijk dat zuurstof die een cel bereikt niet voldoende energie kan produceren omdat de mitochondriën niet goed functioneren. Er is vastgesteld dat het SARS-CoV-2-virus de mitochondriën van de cel, die verantwoordelijk voor de energieproductie zijn, kan kapen. Ook bij het nauw verwante chronisch vermoeidheidssyndroom worden aangetaste mitochondriën aangetroffen. Wij bespreken verschillende supplementen die nuttig kunnen zijn om deze aandoening te behandelen.¹²⁾Astin R. et.al. Long COVID: mechanisms, risk factors and recovery. https://doi.org/10.1113/EP090802

Verschillende onderzoekers onderzoeken hoe Long COVID de nervus vagus aantast en een ontregeling van het sympathische en parasympathische zenuwstelsel veroorzaakt. Dit kan tot vermoeidheid, duizeligheid, hartkloppingen en spijsverteringsproblemen leiden. Niet-invasieve stimulatie van de nervus vagus hielp de vermoeidheid te verminderen.

Er zijn dus een aantal mechanismen die bij het ontstaan van Long COVID-symptomen betrokken kunnen zijn. Vele daarvan zijn nog hypothetisch, maar waarschijnlijk zijn er verschillende van hen betrokken bij het produceren van de verscheidenheid aan symptomen die als Long COVID worden geclassificeerd. Bij elke patiënt kunnen zelfs verschillende mechanismen betrokken zijn, waardoor de behandeling nog steeds een kwestie van trial-and-error is. Wat voor de één werkt, werkt in een ander geval misschien niet even goed.

Long COVID Behandelingsopties

Hoewel niet alle mechanismen volledig worden begrepen, moet een Long COVID-behandelingsprotocol het volgende omvatten:

1. Het verminderen van de ontstekingsreactie en de daaruit voortvloeiende bloedstolling..
2. Versterking van het immuunsysteem en gebruik van stoffen met antivirale eigenschappen om eventueel resterende virussen te elimineren.
3. Het lichaam in het proces van mitochondriè en celherstel bijstaan.
4. Ondersteuning van het zenuwstelsel.

Anti-ontstekingsdieet

het kan lang duren voordat men met een gezond dieet de ontstekingen kan verminderen, het immuunsysteem kan versterken, de cellen kan voeden en de geest kan ondersteunen. Een volledig plantaardig dieet schept daarvoor de ideale voorwaarden. Zelfs als u niet bereid bent een radicale stap te doen om veganist te worden, zou u moeten overwegen de hoeveelheid dierlijke producten die u consumeert drastisch te verminderen, omdat die doorgaans veel cholesterol, verzadigde vetten, arachidonzuur, dat ontstekingen bevordert, ongunstige aminozuurpatronen en een aantal verontreinigende stoffen bevatten.

Omega 3 is een vetzuur met krachtige ontstekingsremmende eigenschappen. Artsen en voedingsdeskundigen raden vaak vis als bron van Omega 3 aan. Alleen wordt het gunstige effect van omega 3 door verzadigde vetten, cholesterol, kwik en andere verontreinigingen afgezwakt. Vis is beter in vergelijking met rood vlees, maar als u echt iets goeds voor uw gezondheid wilt doen, moet u voor plantaardige bronnen van omega 3 kiezen.

Goede omega 3 bronnen zijn lijnzaad, chia, hennepzaad, walnoten, pompoenpitten, spruitjes en andere kruisbloemige groenten. Alle plantaardige bronnen van omega 3 bevatten ALA, dat in de actieve vormen DHA en EPA moet worden omgezet. EPA staat bekend om zijn ontstekingsremmende eigenschappen en het bevorderen van de bloedsomloop, en DHA heeft enkele extra voordelen voor de hersenen en het immuunsysteem. Onder normale omstandigheden is het lichaam in staat voldoende ALA in de actieve vormen om te zetten, maar in sommige omstandigheden, zoals bij Long COVID, kan aanvullende supplementatie van de actieve vormen gerechtvaardigd zijn.

De meest voorkomende bron van DHA en EPA is visolie. Ook hier zijn de verontreinigingen een probleem. Als u voor visolie kiest, moet u een merk kiezen dat een IFOS-certificaat heeft. Dat betekent dat de olie op aanvaardbare verontreinigingsniveaus getest is. De beste optie is het gebruik van veganistische omega 3-supplementen op basis van algen, die veel minder vervuilingsproblemen kennen. Vissen krijgen hun omega 3 namelijk van het eten van algen. Een goede dosis zou 4.000 mg DHA en EPA per dag zijn.

Hoewel Omega 3 heel essentieel is, kan een overvloedige supplementie Omega 6 ontstekingen veroorzaken en moet weiniger ingenomen worden. Zorg moet worden besteed aan het totale vetgehalte. Een teveel aan vet kan het microbioom van de darm negatief beïnvloeden, wat een negatieve invloed op het immuunsysteem zal hebben. Een teveel aan vet kan ook tot overgewicht bijdragen, waardoor ontstekingen kunnen toenemen en de immuunsysteem negatief beïnvloed kan worden.

Hetzelfde geldt voor het vermijden van elke vorm van geconcentreerde suiker in je dieet. Suiker is zeer schadelijk voor het immuunsysteem, en veroorzaakt op zijn beurt ontstekingen en verhoogt de pijnbeleving. Probeer eens of je baat hebt bij een volledige eliminatie van alle vormen van geconcentreerde suiker, inclusief bruine suiker, melasse, agave en ahornsiroop. Vermijd ook kunstmatige zoetstoffen. Toegestaan zijn 1-2 eetlepels honing per dag en een matige hoeveelheid gedroogd fruit.

Een ander belangrijk onderdeel van een ontstekingsremmend dieet zijn antioxidanten. Deze stoffen zijn constant bezig vrije radicalen in toom te houden, en de celschade die deze vrije radicalen zouden veroorzaken te voorkomen. Ze verminderen de ontsteking in het lichaam. De populairste zijn vitamine C, vitamine E, bètacaroteen en mineralen zoals seleen en mangaan. De lijst gaat verder met talloze andere stoffen zoals glutathion, co-enzym Q10, flavonoïden, polyfenolen, fyto-oestrogenen en nog veel meer. Om een goede variatie te krijgen is het aan te bevelen elke week een regenboog van fruit en groenten te eten. Antioxidanten helpen je bij de behandeling van hersenmist en verhogen je energieniveau.

Tumeric is een veelgebruikte specerij die curcumine als belangrijk ontstekingsremmend actief bestanddeel bevat. Het kan de pro-inflammatoire cytokinen remmen en heeft ook antivirale eigenschappen. U moet deze specerij veelvuldig gebruiken om van de antioxiderende eigenschappen te profiteren.

Er zijn een aantal voedingsmiddelen die ontstekingen verhogen en zoveel mogelijk moeten worden vermeden. Deze omvatten:

• Suiker in al zijn vormen (inclusief bruine suiker)
• Olie met een hoog gehalte aan omega 6
• Gefrituurd voedsel
• Verzadigde vetten
• Gerookte vleeswaren
• Alcohol
• Caffeine

Supplementen

Om bij het herstel van Long COVID te helpen, kan het nuttig zijn om bepaalde specifieke stoffen te supplementeren. Bij suppletie moeten we echter voorzichtig te werk gaan. Niet altijd leveren hogere doses van iets goeds een beter resultaat op. De juiste dosering in acht nemen is essentieel. En ook dan hebben we vaak een beperkt bewijs van de werkzaamheid. Grootschalige gerandomiseerde gecontroleerde studies zijn nodig om de doeltreffendheid van elke vorm van supplementatie te bewijzen, en vooral voor Long COVID zijn dergelijke studies niet beschikbaar.

In veel gevallen is een natuurlijke vrucht met een hoog gehalte aan antioxidanten veel beter dan een geïsoleerd supplement. In natuurlijke voedingsbronnen bestaat een ingewikkeld samenspel tussen verschillende fytochemicaliën, dat we nog steeds niet volledig begrijpen. Een geïsoleerde stof biedt zelden dezelfde voordelen. Als u voor supplementen kiest, moet u waar mogelijk het supplement met natuurlijke voedingsbronnen combinerern om de voordelen ervan te maximaliseren. Bepaalde supplementen die uit gedroogde vruchten en groenten vervaadigd worden kunnen vaak betere resultaten opleveren dan synthetisch vervaardigde supplementen.

Hoewel we heel weinig gegevens hebben met specifieke betrekking tot Long COVID, is er één kleinschalig onderzoek dat een dagelijks supplement van vitamine C, acetyl-L-carnitine, olijfpolifenolen, thiamine, vitamine B6, foliumzuur, vitamine D en vitamine B12 voorschreef. Zij meldden een verdubbeling van de energie tijdens de studieperiode van 2 weken. Deze voorlopige bevindingen zijn zeer positief.¹³⁾Naureen Z et.al. Proposal of a food supplement for the management of post-COVID syndrome. European Review for Medical and Pharmacological Sciences, 2021; 25 (1 Suppl): 67-73

N-Acetyl-L-Cysteïne (NAC) is een aminozuur dat bij de productie van glutathion kan helpen. Dat is op zijn beurt een krachtige antioxidant, die vooral de mitochondriën beschermt. Buitendien helpt het ook het immuunsysteem te versterken. Avocado, okra, spinazie, pompoen, meloenen, perziken en kruisbloemige groenten (broccoli, bloemkool, kool en boerenkool) kunnen allemaal helpen het glutathiongehalte te verhogen. In het geval van Long COVID kan NAC een zeer nuttige impuls aan de glutathionactiviteit geven. Probeer met 600-1500 mg/dag aan te vullen.

Resveratrol is een antioxidant die in rode druiven, de schil van pinda’s en sommige bessen voorkomt. Het heeft bij een COVID-19 infectie en de daaruit voortvloeiende ontsteking een specifieke beschermende functie. Long COVID-patiënten kunnen baat bij een supplement met 200 tot 500 mg Resveratrol tweemaal daags hebben.¹⁴⁾Moriya J, Chen R, Yamakawa J, Sasaki K, Ishigaki Y, Takahashi T. Resveratrol improves hippocampal atrophy in chronic fatigue mice by enhancing neurogenesis and inhibiting apoptosis of granular cells. Biol Pharm Bull. 2011;34(3):354-9. DOI: 10.1248/bpb.34.354
Mo Perry. How to Treat Long-Haul COVID. Experience Life Resveratrol heeft vaak een beperkte biologische beschikbaarheid.¹⁵⁾Walle T. Bioavailability of resveratrol. Ann N Y Acad Sci. 2011 Jan;1215:9-15. DOI: 10.1111/j.1749-6632.2010.05842.x U zou daarom moeten overwegen om supplementen van trans Resveratrol te bebruiken die uit Japans knothout gewonnen werden.

Quercetine is een flavonoïde die in broccoli, boekweit, uien, appels, pruimen, kersen en bessen voorkomt. Quercetine schijnt aan het spikeiwit te kunnen binden, vermindert ontstekingen, remt de bloedstolling en heeft antivirale eigenschappen. Het helpt ook om monoamine oxidase te remmen, en zo neurotransmitters als serotonine, noradrenaline en dopamine te verhogen, wat veel bijdraagt aan je stemming. Het moet gezegd worden dat hoge doses quercetine het glutathiongehalte kunnen verlagen, wat kan tot een ontstekingsbevorderend effect kan leiden, dus wees voorzichtig met de juiste dosering.¹⁶⁾Chirumbolo S. The role of quercetin, flavonols and flavones in modulating inflammatory cell function. Inflamm Allergy Drug Targets. 2010 Sep;9(4):263-85. DOI: 10.2174/187152810793358741
Hermel M, Sweeney M, Ni YM, Bonakdar R, Triffon D, Suhar C, Mehta S, Dalhoumi S, Gray J. Natural Supplements for COVID19-Background, Rationale, and Clinical Trials. J Evid Based Integr Med. 2021 Jan-Dec;26:2515690X211036875. doi: 10.1177/2515690X211036875 Voor Long COVID-patiënten wordt aanbevolen dagelijks 250 mg quercetine samen met dat van de natuurlijke bronnen aan te vullen, om de voordelen te maximaliseren.

Luteoline werkt ongeveer op dezelfde manier en kan beter dan quercetine in de hersenen doordringen . Het werd bij de ziekte van Alzheimer reeds onderzocht. Deze plantenstof vermindert neuro-inflammatie en cognitief disfunctioneren. Zowel quercetine als luteoline zijn moeilijk opneembaar, maar staan het lichaam in combinatie met olie uit olijvenpulp beter tot vervoeging.¹⁷⁾Theoharides TC, Cholevas C, Polyzoidis K, Politis A. Long-COVID syndrome-associated brain fog and chemofog: Luteolin to the rescue. Biofactors. 2021 Mar;47(2):232-241. doi: 10.1002/biof.1726 Natuurlijke voedingsbronnen van luteoline zijn selderij, broccoli, groene peper, wortelen, olijfolie, peterselie, tijm, pepermunt en oregano.

Vitamine C heeft veel voordelen voor het immuunsysteem. Het kan de overproductie van histamine door de mestcellen reguleren. U kunt 2 tot 3 maal daags 1.000 mg vitamine C innemen. Langdurig hoge doses kunnen echter de ontwikkeling van nierstenen veroorzaken, en daarom moet de suppletie beperkt worden tot enkele weken.

Co-enzym Q10 helpt de mitochondriale functie te verbeteren. Bij patiënten met het chronisch vermoeidheidssyndroom werd aangetoond dat hun co-enzym Q10- zowel het NADH- gehalte laag was. In een studie werd aangetoond dat suppletie met 200mg co-enzym Q10 en 20mg NADH per dag een aanzienlijke verbetering van de vermoeidheid en de bijbehorende biomarkers van de energiecyclus kon opleveren.¹⁸⁾Castro-Marrero J, et.al. Does oral coenzyme Q10 plus NADH supplementation improve fatigue and biochemical parameters in chronic fatigue syndrome? Antioxid Redox Signal. 2015 Mar 10;22(8):679-85 doi: 10.1089/ars.2014.6181

L-Carnitine is een enzym dat het lichaam helpt vet in energie om te zetten. Het is voor de hart- en hersenfunctie, spierbeweging en vele andere lichaamsprocessen belangerijk. Aanvulling met 300mg L-Carnitine per dag kan bij het overwinnen van vermoeidheid helpen.

Een formule die de mitochondriale energie optimaliseert, waaronder pyrroloquinoline kinon (PQQ), kan worden gebruikt om de mitochondriën te versterken en het energieniveau te verhogen.

COVID-19 kan een ravage in je microbioom, dat essentieel is voor een goede immuunfunctie aanrichten. Een studie toonde aan, dat een aantal belangrijke darmbacteriën na een SARS-Cov2-infectie gedurende de volledige periode van 30 dagen van de studie laag bleven.¹⁹⁾Yeoh YK, Zuo T, Lui GC, et al. Gut microbiota composition reflects disease severity and dysfunctional immune responses in patients with COVID-19. Gut 2021;70:698-706. http://doi.org/10.1136/gutjnl-2020-323020 Het eten van yoghurt (kan plantaardig zijn), zuurkool, kefir en andere gefermenteerde producten kan helpen het microbioom te verbeteren. Een vezelrijk dieet helpt het microbioom te voeden, maar in veel gevallen is een prebiotica- en probioticakuur nodig om de darmgezondheid te herstellen.

Melatonine is een hormoon dat door ons lichaam wordt aangemaakt om de slaap/waakcyclus te regelen. Het heeft ook ontstekingsremmende en antioxiderende eigenschappen en ondersteunt het darmslijmvlies, waardoor het immuunsysteem wordt versterkt. Om de slaap/waakcyclus te helpen reguleren is een supplement van 1 mg voor het slapen gaan voldoende. Als u de andere voordelen wilt maximaliseren, kunt u de dosering naarmate deze wordt verdragen zonder de slaap te verstoren geleidelijk verhogen, tot u de maximale dosering van 8 mg per dag bereikt, en bij voorkeur een supplement met langzame afgifte gebruiken.

Vitamine D is voor een goede immuunfunctie essentieel. Behalve dat het de immuniteit versterkt, regelt het bij allergische overreacties ook veel immuunfuncties. We hebben al een artikel aan het belang van vitamine D voor de bescherming en behandeling van COVID-19 gewijd. Zorg ervoor dat u regelmatig bloedtests doet en probeer een niveau van 60 tot 80 ng/mL in uw bloed te handhaven. De FLCCC Alliance heeft een tabel met de dosering die bij lage niveaus moet worden gebruikt. Voor onderhoud moet u ongeveer 5.000 IU per dag voor personen met een normaal gewicht geven, en 10.000 tot 25.000 IU afhankelijk van de zwaarlijvigheid.

Hydrotherapie

Toepassing van warm en koud water in de vorm van hydrotherapie is een krachtige manier om de bloedsomloop te verbeteren. Bijzonder effectief zijn behandelingen waarbij afwisselend warm en koud water wordt gebruikt. Ze hebben ook een sterk immuunversterkend effect, dat bij een Long COVID-behandeling gunstig kan zijn. Er zijn twee opties die zeer nuttig voor het verbeteren van de microcirculatie in verband met Long COVID kunnen zijn.

Contrasterende voetbad

Bij deze behandeling worden de voeten afwisselend in een emmer warm en koud water gedompeld. De voeten hebben een veel hogere circulatie dan andere lichaamsdelen, en zijn in staat de bloedsomloop in de rest van het lichaam te moduleren.

Begin gedurende 3 minuten met de warmwateremmer en stap dan gedurende 1 minuut over op de koudwateremmer met ijsblokjes. Laat gedurende deze tijd voor zover dit wordt verdragen, een helper wat heet water aan de andere emmer toevoegen om de temperatuur geleidelijk te verhogen. Ga terug naar het warme water en doe zo’n 5 tot 6 cycli, steeds eindigend met koud water.

Diabetici en mensen met een verminderd gevoel of een verminderde bloedsomloop moeten extreme temperaturen vermijden om verbranding te voorkomen. Droog de voeten af, gebruik slippers om de koude vloer niet aan te raken en rust ongeveer 30 minuten om het effect van de behandeling te versterken.

Contrasterend douchen

Bij deze behandeling probeert u een zo groot mogelijk deel van uw huid aan de verandering van warm naar koud bloot te stellen. Begin met 3 minuten heet douchen, zo heet als u gemakkelijk kunt verdragen. Schakel dan snel over op koud gedurende 30 seconden tot 1 minuut. Maak 3 cycli en eindig weer met koud. Droog u af en rust ongeveer 40 minuten om het effect van de behandeling te versterken.

Kruiden

Er zijn tal van kruiden die enige ondersteuning in een Long COVID-behandelprotocol kunnen bieden. Zij hebben verschillende functies en moeten naar behoefte op individuele basis worden gebruikt, maar wij noemen enkele mogelijke opties. Als u medicijnen gebruikt, raadpleeg uw arts over mogelijke interacties.

Astragalus en Chinese glidkruid (Scutellaria baicalensis) kunnen ACE-2 helpen bij sommige van zijn functies. Wij hebben reeds gezegd dat ACE-2 wordt onderdrukt door het SARS-Cov2-virus.

Siberische ginseng kan helpen de immuniteit te stimuleren en ontstekingen te verminderen. Door het versterken van de mitochondriale activiteit is het een krachtige bondgenoot in de strijd tegen vermoeidheid. Het helpt ook de concentratie te verhogen en de diepe slaap te verbeteren.

Gember en Boswellia werken ontstekingsverlagend.

Baical Scullcap (Scutellaria baicalensis) kan ook helpen om ACE-2 in zijn functie te ondersteunen. Het is een uitstekend kruid om mestcellen te stabiliseren, waardoor het immuunsysteem in evenwicht wordt gebracht. Het anti-ontstekingseffect kan het risico op stolsels verlagen.

Ginkgo Biloba en Blauwe bosbes (Vaccinium myrtillus) hebben een tonische werking en zijn heilzaam bij de behandeling van vermoeidheid. Ginkgo heeft ook ontstekingsremmende eigenschappen en kan de microvasculaire circulatie verbeteren. Het vermindert het inflammatoire cytokine Interleukine 6, dat een belangrijke rol bij het ontstaan van Long COVID lijkt te spelen.²⁰⁾Kappelmann N, Dantzer R, Khandaker GM. Interleukin-6 as potential mediator of long-term neuropsychiatric symptoms of COVID-19. Psychoneuroendocrinology. 2021 Sep;131:105295. DOI: 10.1016/j.psyneuen.2021.105295

Meidoorn (Crataegus monogyna) kan schade aan de binnenste laag van de bloedvaten, endotheel genaamd, helpen herstellen. Het kan ook helpen om de cognitieve functie te verbeteren en het autonome zenuwstelsel te reguleren, bijvoorbeeld in geval van hartkloppingen (uiteraard na een bezoek aan uw hartspecialist om een andere oorzaak uit te sluiten). Meidoorn kan ook bij de mitochondriale energieproductie helpen.

Er zijn natuurlijk vele mogelijkheden van kruiden die bij een Long COVID-behandeling gebruikt kunnen worden, maar dit is een selectie van enkele interessante opties waaruit gekozen kan worden.²¹⁾Hentschel N. Natural treatments for long covid. Your Remedy Naturopathy, June 30, 2022

Belangrijke maatregelen inzake levensstijl

Intermitterend vasten kan helpen om fagocytose te stimuleren, waardoor beschadigde cellen worden geëlimineerd en plaats maken voor nieuwe cellen. Het helpt ook om mitofagie te stimuleren, dat is de selectieve afbraak van beschadigde mitochondriën. Dit is waarschijnlijk een van de beste manieren om met mitochondriale schade door COVID-19 om te gaan en van vermoeidheid te herstellen. Mijn favoriete manier om intermittent fasting toe te passen is om het avondeten over te slaan. Lees meer over dit onderwerp in ons artikel over autofagie autophagy.

Spermidine en resveratrol zijn twee stoffen die de doeltreffendheid van autofagie bij intermittent fasting nog kunnen versterken. Natuurlijke bronnen van spermidine zijn tarwekiemen, paddestoelen, grapefruit, appels en mango. Vooral tarwekiemsupplementen kunnen een goede dosis spermidine leveren. We spraken al over resveratrolsupplementen, die zeker in combinatie met intermittent fasting moeten worden overwogen.

Een goede hydratatie is om vele redenen essentieel. Aangezien ongeveer 70% van het lichaam uit water bestaat, is het gemakkelijk te begrijpen dat uitdroging snel tot vermoeidheid en hoofdpijn kan leiden. Het is essentieel voor een goede bloedsomloop en helpt zelfs je immuunsysteem. Een goede hydratatie is uiteraard primordiaal (cruciaal) voor het herstel van een Long COVID. En zoals een gezegde luidt: je hebt 5 glazen per dag nodig om te overleven, 8 glazen om het goed te doen en 10 glazen om te gedijen!

Kwaliteitsslaap is voor lichaamsherstel en goed mentaal functioneren essentieel. Het kan veel bijdragen aan een beter herstel bijdragen. Helaas hebben velen die aan Long COVID lijden ook moeite om kwaliteitsvolle slaap te krijgen. Het is belangrijk, om op gezette tijden naar bed te gaan, idealiter ergens rond 21.00 uur, en ten minste 8 uur slaap toe te staan. Een rustige omgeving en een warm bad kunnen helpen om de geest op een goede nachtrust voor te bereiden. Vermijd alcohol en cafeïne in welke vorm dan ook, ook groene thee. Indien nodig kunnen sommige kruiden zoals valeriaan of passiebloem helpen om gemakkelijker in slaap te vallen. Melatonine kan ook helpen en heeft de bovengenoemde extra voordelen. Ten minste 30 minuten zonlicht overdag is ook essentieel voor een optimale melatoninespiegel.

Als u aan ernstige vermoeidheid lijdt, hebt u misschien wat extra rustperiodes gedurende de dag nodig. U zult het waarschijnlijk beter met frequente korte rustperiodes doen dan met weiniger en langere tijden. Verdeel uw taken in kleinere delen, zodat u gemotiveerd zal zijn om een ander deel te doen en daarna een korte rustpauze te nemen. Denk na over het beste tijdstip voor bepaalde activiteiten op basis van uw energieniveau.

In geval van chronische vermoeidheid is een goede dosering essentieel. U moet er rekening mee houden dat elke fysieke of mentale activiteit een bepaalde hoeveelheid energie vergt, die u zeer zorgvuldig moet beheren. U moet elke ochtend gevoelsmatig een inschatting maken hoe hoog uw energieniveau voor die dag zal zijn, en uw activiteit daarop afstemmen. Korte activiteiten in combinatie met goede rust helpen u om beter te herstellen. Probeer fysieke en mentale activiteiten af te wisselen, en vraag uw familie om steun wanneer dat nodig is.²²⁾Shepherd C. LONG COVID AND ME/CFS. ME Association, April 2021

Lichaamsbeweging kan een belangrijk middel zijn om uw kracht op te bouwen, maar u moet heel voorzichtig zijn dat u zich niet te veel vermoeid. Uitputting kan uw symptomen verergeren en u in uw herstel terugzetten. Sommige mensen hebben een afwisselend patroon van goede en slechtere dagen. Te veel activiteit op een goede dag kan tot verergering van de vermoeidheid en andere problemen op de volgende dag leiden.

Dit gezegd hebbende, moet u passende lichaamsbeweging in uw herstelroutine integreren. Begin met een korte wandeling en verhoog de oefentijd langzaam, zolang u overbelasting vermijdt. Als u goed opknapt, kunt u beginnen met zwemmen in een warm zwembad, langzaam joggen of rustig fietsen. Zorg ervoor dat u uw hartslag tijdens deze activiteiten in de gaten houdt en onder de 110 slagen per minuut blijft, totdat u duidelijke tekenen van verbetering bemerkt.

Het is duidelijk dat stress heel schadelijk kan zijn als je last hebt van ernstige vermoeidheid, hersenmist of soortgelijke symptomen. Het is iets dat ons systeem van slag maakt, ons energie ontneemt en de vele symptomen die we al voelen kan verergeren. Zorg ervoor dat u een goede planning maakt om stress te vermijden wanneer u maar kunt. Verminder enkele van uw verantwoordelijkheden en geef uzelf de tijd om te herstellen, voordat u weer uw volle bord met verplichtingen opneemt. Als je enkele tips nodig hebt om je stress te beheersen, bekijk dan de 10-minutengids voor stressbeheersing (engels)10 Minute Guide for Stress Management om te begrijpen hoe je stress met een allesomvattende aanpak kunt aanpakken.

En last but not least, wees dankbaar. De gewoonte van dankbaarheid kan zoveel doen om je blik op het leven te verbeteren en het herstel van welke aandoening dan ook te bespoedigen. Wees dankbaar voor de kleine verbeteringen die je dag na dag, week na week voelt. Wees dankbaar voor alles wat je hebt, en wees dankbaar voor elke dag die je Schepper je geeft.