Depressie is de meest voorkomende psychische aandoening en veroorzaakt wereldwijd sterfte en invaliditeit. We moeten de mogelijke psychologische oorzaken van depressie begrijpen en wat iemand kan doen om geleidelijk van deze ziekte af te komen.
Johns moeder, wiens naam fictitious is, had een postnatale depressie (depressie na geboorte) en 15 jaar later een nieuwe episode. Zijn vader was een melancholicus die altijd over het leven klaagde. John groeide op in een gezin zonder grote conflicten, maar in een sfeer van verdriet en klagen die thuis bij hem heerste. Op volwassen leeftijd, nadat hij getrouwd was, had hij een depressieve episode toen hij gespannen op een promotie wachte die er niet kwam. Hij verzuimde zelfs een paar dagen naar het werk te gaan vanwege symptomen van ontmoediging, apathie, slapeloosheid, verlies van vastberadenheid om dingen te doen, verminderde eetlust en constante pessimistische ideeën. John onderging een behandeling bij een psychiater, moest enkele maanden medicatie gebruiken en onderging een psychotherapeutische behandeling. Hierdoor kwam hij uit zijn depressieve toestand.
Oorzaken van depressie
Wat zien we in dit korte klinische rapport over de invloeden op het leven van John die het onstaan van zijn depressieve episode in de hand werkten? Allereerst heeft het met een genetische factor te maken. Johns moeder had depressieve periodes in haar leven. Genetica is niet alles, maar beïnvloedt wel biologisch het gedrag van de nakomelingen. De wetenschapper Charles Nemeroff, een psychiater en professor aan de Universiteit van Miami Miller School of Medicine die gespecialiseerd is in de behandeling van depressies zegt:
De oorzaak van unipolaire depressie is voor ongeveer 40% genetisch bepaald en voor 60% het gevolg van omgevingsfactoren.1)C. B. Nemeroff, 2003
Een tweede factor die het ontstaan van een depressie bij John bevordert heeft natuurlijk ook met de familiale achtergrond van zijn vader te maken die een sterke neiging tot melancholie, klagen en een negatieve kijk op het leven had.
Andere wetenschappers zoals Kenneth Kendler, professor in de menselijke genetica en directeur van het Institute of Psychiatric and Behavioral Genetics aan de Virginia Commonwealth University, hebben geverifieerd dat, ondanks het bestaan van een belangrijke genetische factor voor veel geestelijke ziekten, deze niet overheersend of bepalend is. Dr. Kendler is een expert in het bestuderen van genetische factoren voor psychiatrie. Zijn studies hebben zich sterk op genetische factoren bij schizofrenie gericht.
Voor hem is de belangrijkste voorspeller van het verschijnen van geestelijke ziekten niet genetica, maar het voorkomen van stressvolle gebeurtenissen in het leven van het individu, samen met interpersoonlijke problemen en een neiging tot neuroticisme in de persoonlijkheid. Het woord neuroticisme beschrijft mensen die met negatieve pessimistische gedachten leven, altijd in een slechte bui, te bezorgd zijn en over alles klagen.
We kunnen dus zien dat in de klinische voorgeschiedenis van John al deze factoren, inclusief genetica, aanwezig waren, maar een belangrijk ding dat Dr. Kendler en collega’s over de oorzaak van depressie ondekten was, dat gevoeligheid voor de effecten van stressvolle levensgebeurtenissen die tot de depressieve toestand leiden, onder genetische controle leken te staan, dat wil zeggen dat genetica geen depressie veroorzaakt, maar dat de genetica van het individu bepaalt hoe hij op de stressvolle levensgebeurtenissen reageert.
Uit onderzoek van Dr. Kendler en zijn team bleek dat bij mensen met een verhoogd genetisch risico op depressie, die op dat moment zonder grote stressfactoren leefden, de kans op een depressie slechts 1,1% was, maar in de aanwezigheid van grote stress het risico tot 14,6% steeg. Weet je wat de meest voorkomende stressfactoren in het onderzoek van deze wetenschapper voor het triggeren van een depressie waren? Het de volgende factoren:
- Overlijden van een naast familielid
- Agressie
- Zware huwelijksproblemen
- Scheiding en echtscheiding
Deze wetenschappers die ik noemde, geven toe dat emotioneel leed heel vroeg in de kindertijd, de verwaarlozing van het kind door opvoeders of scheiding, een soort neurobiologische gevoeligheid kan opwekken, die mensen voorbestemd maakt om op stressoren in de volwassenheid met depressie te reageren. De Amerikaanse schrijfster Ellen White schreef hier al rond de eeuwwisseling van de 19e naar de 20e eeuw het volgende:
Meer dan de aangeboren aanleg bepalen de gewoonten die je in je vroege jaren aanleert of je als volwassene in de strijd van het leven zal zegevieren.2)Ellen G. White. Child Guidance, p. 202
We zien dus hoe belangrijk de jeugdgeschiedenis van mensen is. Enkele vormen van misbruik in de kindertijd kunnen de kans op het ontwikkelen van een depressie op volwassen leeftijd vergroten. Bijvoorbeeld fysiek misbruik, zoals het slaan van een kind; seksueel misbruik zoals verkrachting, incest, kindermishandeling, het verwaarlozen van basiszorg voor hen, hen niet aanmoedigen met knuffels, kusjes, vriendelijke woorden. Dit alles creëert een emotioneel klimaat in de geest van een kind, dat in de toekomst bij enkele traumatische gebeurtenissen op volwassen leeftijd een depressie kan veroorzaken.
Vrouwen die slachtoffer van misbruik of andere slechte emotionele zorg in hun kindertijd hebben beleefd hebben twee keer meer kans een gebrek aan zelfrespect, een laag gevoel van eigenwaarde en een herhaling van problematische relaties in hun volwassen leven te ontwikkelen, in vergelijking met vrouwen die zulk lijden in het verleden niet hadden. Degenen die een geschiedenis van zulke problemen in de kindertijd hebben gehad, hebben tien keer meer kans om depressie op volwassen leeftijd te ervaren. 3)Brown e Eales, 1993; Bifulco et al. 1998
In het voorbeeld dat aan het begin werd aangehaald, had John een depressieve episode die door grote frustratie op het werk werd getriggered. Maar als we zijn emotionele geschiedenis analyseren, dat wil zeggen, als we de geschiedenis van het gezin waar hij vandaan komt begrijpen, dan zien we, dat hij in een gezin geboren werd met een overwicht aan melancholie, verdriet en klagen aan de kant van zijn vader over het leven, en van een moeder die een postnatale depressie doormaakte en jaren later een terugval had. Daarnaast heeft John een gevoelig temperament, wat melancholie in ontmoedigende situaties bevordert. Zijn depressie werd niet veroorzaakt omdat hij geen promotie op zijn werk kreeg. De frustratie bij het bedrijf waar hij werkte was alleen maar de trigger voor zijn depressieve toestand.
De weg tot genezing
Je vraagt je misschien af: wat het voor zin heeft om al deze dingen te begrijpen? Eigenlijk helpt het heel veel. Denk aan de woorden van Christus: “En gij zult de waarheid leren kennen en de waarheid zal u vrijmaken”.4)The Bible, John 8:32
Als John ten eerste realiseerde dat hij een emotionele gevoeligheid had die hem in de richting van verdriet duwde… en ten tweede dat hij als jongen in een gezinsomgeving geleefd had waar verdriet en de depressieve toestand van zijn moeder de boventoon voerden, begreep hij dat hij deze melancholische neiging moest bestrijden. Hij begreep ook dat hij zijn vader voor het pessimistische denkmodel moest vergeven dat hij aan hem had doorgegeven en dat hij moest accepteren dat zijn moeder hem als kind niet de beste zorg geven had vanwege de depressieve episodes die ze doormaakte.
John begreep dat er enkele dingen aan de neiging om snel verdrietig te worden gedaan moesten worden: Ten eerste moest hij observeren wat voor gedachten het vaakst in zijn hoofd opkwamen, en de pessimistische negatieve gedachten van een nederlaag opsporen, om zo te voorkomen dat deze gedachten zijn denken zouden domineren.
Hij leerde ook tijdens de psychologische behandeling dat hij zich tegen gevoelens van verdriet moest verzetten, zich niet op deze moest richten, maar naar zijn huidige leven moest kijken en de goede dingen erin moest beschouwen, de zegeningen, en een uiting van dankbaarheid voor die dingen moest cultiveren. Als John zich niet in zijn geest tegen de melancholische neiging zou verzetten en op defaitistische en pessimistische gedachten zou blijven focussen, dan zouden de antidepressiva waarschijnlijk een tijdje werken en zijn droevige stemming verbeteren, maar na verloop van tijd zouden ze geen effect meer hebben. Dit omdat hij verdrietige gevoelens en negatieve gedachten in zijn hoofd niet weg zouden zijn.
Een belangrijke vraag voor iemand die met depressie te maken heeft is dus: Wat doe je met je geest, met je leven, met je gedachten, met je emoties en met je relaties, zonder dat je medicijnen tegen depressie hoeft te slikken?
Dimensies van depressie
Depressie is een mentale reactie op verlies en frustratie, trauma, geweld, misbruik en heeft ook een fysieke en spirituele dimensie. Dat wil zeggen dat depressieve mensen die slecht eten, geen lichamelijke activiteiten beoefenen, zittend zijn, in een omgeving met veel luchtvervuiling leven, meer moeite kunnen hebben om te herstellen in vergelijking met depressieve mensen die ernaar streven om te bewegen, besluiten om gezond vegetarisch voedsel te gebruiken en zo dicht mogelijk in de buurt van de natuur te leven. Ook depressieve mensen die een religieuze overtuiging hebben en deze praktiseren, hebben betere geestelijke middelen tot vervoeging om met het moeilijke depressieve momenten die ze doormaken om te gaan.
Om op de psychologische aspecten terug te komen die aan depressiviteit bijdragen, is het belangrijk om de oorzaken van depressie te begrijpen: de manier waarop elk individu op een stressvolle gebeurtenis reageert. Hetzelfde probleem – zoals de scheiding van de ouders – raakt het ene kind op de ene manier en het andere kind op een andere manier. Familieleden, vrienden en professionals die met de depressieve persoon omgaan, moeten begrijpen dat wat een gemakkelijk op te lossen trauma lijkt, een zeer sterke uitwerking op een depressief persoon kan hebben en dat het voor de individu met depressie niet gemakkelijk of vlot zal gaan om er weer uit te komen
Hoe behandel je een depressief persoon
Glen Gabbard is klinisch professor in de psychiatrie aan het Baylor College of Medicine in Houston, Texas. Hij is ook opleidings- en toezichthoudend analist aan het Centrum voor Psychoanalytische Studies in Houston, naast het leiden van het Gabbard Center. Hij geeft commentaar over hoe om te gaan met de depressieve patiënt:
Misschien is de meest gemaakte fout door zowel familieleden als beginnende professionals in de geestelijke gezondheidszorg om te proberen de depressieve patiënt op te vrolijken door opmerkingen als: “Je hebt geen reden om depressief te zijn”, “je hebt zulke goede kwaliteiten” of “Waarom zelfmoord plegen?”. “Er is nog veel te leven!”. Dit heeft waarschijnlijk het tegenovergestelde effect dan bedoeld. Deze “bemoedigende” opmerkingen worden door depressieve patiënten als een diep gebrek aan empathie ervaren, waardoor ze zich nog minder begrepen en meer geïsoleerd zullen voelen, en daardoor meer zelfmoordneigingen ontwikkelen.5)Gabbard G. Psychodynamic Psychiatry in Clinical Practice. Artmed, 2016
Dat wil zeggen, als je niet naar de uiting van de depressieve persoon luistert, wanneer deze over haar lijden begint te praten, je meteen deze zinnen gebruikt. Zelfs in je poging om te helpen, komt dit bij hem of haar over als een gebrek aan medeleven, een gebrek aan begrip voor zijn pijn, waardoor er meer hopeloosheid in hem ontstaat, meer gevoel van eenzaamheid, wat alles erger kan maken.
Als je een depressief persoon wilt helpen, laat hem dan eerst uitpraten, laat hem zijn hart luchten. Luister aandachtig, kijk hem aan en laat je niet door iets anders afleiden, maar concentreer je op wat hij zegt, zodat je je op wat hij zegt kunt concentreren. Zelfs Salomo spreekt hierover in de Bijbel:
Voor alles is er een tijd… Een tijd om te wenen, en een tijd om te lachen;… Een tijd om te zwijgen, en een tijd om te spreken.6)The Bible, Ecclesiastes 3:1,4,7 (NKJV)
Prediker 3:1,4, 7.
Deze zinnen kun je gebruiken als een depressief persoon behoefte heeft aan een uitlaatklep en je hem wilt helpen: “Wow, er moet toch iets in je leven gebeurd zijn waardoor je zo lijdt?” Je kunt zeggen: “Vertel me hoe je je voelt, ik ben hier om te luisteren.” “Het moet zo erg zijn om zo verdrietig te zijn, toch? Wil je me er iets over vertellen?”
Nadat je opmerkingen hebt gebruikt die aan de depressieve je intentie om te helpen hebben gesignaliseerd, kan en moet je hem of haar uitnodigen om deel aan het genezingsproces te hebben, door bijvoorbeeld te vragen: “Ik wil je helpen, zo laten we erover nadenken wat de oorzaak van de emotionele pijn in jou kan zijn. Vertel me een beetje, ik zal naar je luisteren”. Op deze manier nodig je de persoon uit om te praten, want alleen dan is het mogelijk te begrijpen wat er in hem of haar omgaat. Een professional die een depressief persoon verzorgt, zal zorgvuldig proberen vast te stellen welke stressfactor of factoren tot het veroorzaken van de depressie bijgedragen hebben. Dr. Gabbard zegt hierover het volgende:
Ging de stressfactor met vernedering en verlies gepaard? Komen de herinnering aan het verlies of trauma’s uit de vroege kindertijd terug? Wat had de de stressfactor voor specifieke impact op de patiënt?7)Gabbard G. Psychodynamic Psychiatry in Clinical Practice. Artmed, 2016
De professional die voor de depressieve persoon zorgt, zal willen weten welke factoren de patiënt aangeeft die volgens hem de depressieve toestand hebben veroorzaakt. Dr. Gabbard geeft een voorbeeld van een vraag die aan de patiënt gesteld kan worden en die u als familielid ook aan uw depressieve familielid kunt stellen:
Roept de gebeurtenis die volgens de persoon de depressie veroorzaakte andere gevoelens, gedachten of fantasieën op in de geest van de patiënt?8)Gabbard G. Psychodynamic Psychiatry in Clinical Practice. Artmed, 2016
Dan moedigen we de persoon aan om erover te praten. Praten met een aandachtig persoon die wil helpen kan niet alleen de depressieve persoon verlichten, maar ook de ware omstandigheden van het lijden aan het licht brengen, omdat het gesprek dient te onthullen dat de oorzaken waarschijnlijk niet de oorzaken zijn die je misschien dacht dat ze waren.
De reden vinden
Dr. Constance Hammen, professor in de psychologie aan de beroemde UCLA of University of California Los Angeles, ontdekte dat de hoofdreden dat iemand in een depressieve toestand brengt niet noodzakelijk de gebeurtenis is die plaatsvond, bijvoorbeeld de dood van een geliefde, het ontslag van een baan, de scheiding, maar de interpretatie die de persoon aan de gebeurtenis geeft.
Volgens haar onderzoek hadden de traumatische gebeurtenissen die in iemands leven plaatsvonden, een grotere kans om tot een depressieve toestand te voeren als ze verband hielden met wat de persoon zelf voelde. Met andere woorden, Dr. Constance verifieerde dat een persoon wiens zelfgevoel, het gevoel een persoon te zijn, een mens vanuit psychologisch oogpunt, met het gevoel een identiteit te zijn; wanneer dit zelfgevoel gedeeltelijk door hun sociale connecties wordt bepaald, de verstoring van emotionele relaties die voor die persoon belangerijk zijn een depressie kan uitlokken. En wanneer ditzelfde zelfgevoel van eigenwaarde met academische prestaties of ander werk verbonden is, er een grotere kans op een depressieve reactie na een schijnbare beroepsmatige mislukking bestaat.
Daarom is het belangrijk dat je een gevoel van persoonlijke waarde cultiveert dat niet op economisch, academisch en professioneel succes gebaseerd is, maar op het feit dat je een mens bent, een schepsel van God. Jij bent de enige persoon op deze wereld met deze specifieke eigenschappen. Er is niemand zoals jij, zelfs niet als je een tweelingbroer of -zus hebt. Jouw waarde heeft te maken met het feit dat de Schepper God over jouw bestaan heeft nagedacht, jou aan het licht heeft laten komen, en jouw leven elke milliseconde onderhoudt. Denk daar eens over na.
Dus wanneer een persoon, vanuit een affectief standpunt, te gehecht is aan een ander, wanneer hij te gehecht aan een ander individu raakt om zich belangrijk te voelen, legt hij zichzelf automatisch in de handen van de ander om een gevoel van persoonlijke waarde te hebben. Dit is gevaarlijk. Wat gebeurt er als die persoon weggaat? Wat als de persoon aan wie je te gehecht bent geraakt eerder sterft dan jij? Een vraag die een depressief persoon zichzelf op een bepaald moment moet stellen om beter te worden, is dus niet wie hij heeft verloren dat hem depressief maakt, maar wat hij door dat verlies heeft verloren. Wat voor betekenis heeft het verlies dat hij ervaart?
Conclusie
Dr. John Raymond Peteet, een psychiater aan de Harvard Universiteit in de Verenigde Staten, geeft commentaar op depressie:
Depressie is wereldwijd een belangrijk probleem voor de volksgezondheid, onder andere als een factor die tot zelfmoord bijdraagt. Vergeleken met rouw na verlies van een geliefde, is er vaak sprake van een dynamisch samenspel tussen biologische en psychologische kwetsbaarheden, omgevingsfactoren en spirituele aspecten van de persoon.
Een van de grootste uitdagingen om op depressieve gevoelens te reageren, is een begrip te hebben hoe depressie iemands kijk op zichzelf en de wereld verstoort. Een depressief persoon kan zich bijvoorbeeld hopeloos en gerechtvaardigd in zijn pessimisme en angst voelen, of onaangepast wanneer de opties beperkt lijken en hij zich machteloos voelt. Als hij onzeker is, voelt hij zich waardeloos als persoon. Ernstig depressieve mensen voelen zich vaak schuldig en zijn niet in staat om vergeving te vinden. Dit alles kan ervoor zorgen dat ze dingen opgeven die ze vroeger zinvol vonden, zich in geselschap van andere mensen oncomfortabel voelen en zich terugtrekken.
Erkennen dat iemand het leven vanwege een depressie niet helder ziet is een belangrijke stap. Het identificeren van wat iemand op een bepaald moment kwetsbaar voor depressie maakt kan hem helpen om prioriteiten opnieuw te evalueren. Therapieën zoals CGT, cognitieve gedragstherapie, kunnen depressieve mensen helpen onderscheid te maken tussen wat redelijk denken is en wat niet. Zo kunnen stappen genomen worden om te voorkomen dat ze weer terugvallen. Spirituele bronnen die hoop, gemeenschap en vergeving bieden, kunnen deel van dit herstelproces uitmaken.
In plaats van depressie als een tijdelijke gemoedstoestand of morele zwakte te zien, is het beter om depressie als een terugkerende maar potentieel beheersbare verschijning in iemands leven te zien. Ik raad een korte online video aan van de Wereldgezondheidsorganisatie genaamd: “I had a black dog, his name was Depression”, waarin een aantal suggesties worden gegeven voor het ontwikkelen van een relatie met je eigen zwarte hond.
Blijf geinformeerd
Meld je aan voor onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte over je gezondheid
Dr. Cesar Vasconcellos de Souza is als psychiater en internationaal spreker werksaam. Hij is auteur van 3 boeken, gedurende 25 jaar rubriekschrijver van het gezondheidstijdschrift “Vida e Saúde” en heeft een regelmatig programma lopen op het TV-kanaal “Novo Tempo”.
Referenties
Geef een reactie