Het is onomstreden dat biologische landbouw het milieu beschermt. Maar is biologisch geteeld voedsel ook beter, gezonder en waardevoller? Wat is het verschil tussen biologisch en conventioneel geproduceerd voedsel? Is biologisch slechts een verkooptruc of is het de voeding van de toekomst?
Biologisch voedsel is gedetailleerd omschreven en sterk gereguleerd. Bij de biologische landbouw staan milieubescherming en de ontwikkeling van een duurzame agricultuur centraal. Het gebruik van meststoffen en pesticiden die schadelijk zijn voor het milieu en residuen in de producten achterlaten wordt streng beperkt.
De ontwikkeling van de biologische landbouw
In de Duitstalige landen kwamen in de jaren twintig van de vorige eeuw, de eerste ontwikkelingen in de biologische landbouw als uitvloeisel van de Lebensreform-bewegingen op gang. Vrijwel tegelijkertijd legde de antroposoof Rudolf Steiner de basis van het Demeter-idee in de biologisch-dynamische landbouw. In de jaren vijftig ontwikkelde zich rond Hans Müller in Zwitserland de organisch-biologische teelt. Het idee was oorspronkelijk op een christelijke levenswijze gebaseerd. In de jaren tachtig kwamen er wetenschappelijke inzichten over ecologie, duurzaamheid en milieubescherming bij.
Het werk van de landbouwer is een van de meest vitale en daarmee een van de meest verantwoordelijke menselijke activiteiten. Vandaag de dag is het een onbetwist feit dat de voordelen van de biologische landbouw erin bestaan dat deze bijzonder milieuvriendelijk is en de beschikbare hulpbronnen niet belast. Sinds biologische producten op de markt zijn gebracht, is de grote twistvraag: zijn ze ook beter dan conventioneel geproduceerde producten en wat is eigenlijk beter?
Kwaliteitskenmerken
Er zijn verschillende parameters die wij kunnen gebruiken om de kwaliteit van een biologisch product te beoordelen. Hier volgt een lijst van de factoren die wij in aanmerking nemen:
Ecologische kwaliteit: Wat is de invloed op het milieu? Is de productie op lange termijn draagbaar?
Ethische kwaliteit: Worden de dieren op een voor de diersoort geschikte manier gehouden? Krijgen de boeren eerlijke prijzen? De Fairtradebeweging houdt zich specifiek met dit punt bezig.
Politieke waarde: Worden voedseloverschotten vernietigd om de marktprijs te manipulieren? Kunnen kleine boeren hun producten rechtstreeks op de markt brengen? Zijn de boeren onafhankelijk van grote bedrijven?
Smaak: Hoe smaakt het product? Welke biodiversiteit bestaat er met betrekking tot smaken en geuren?
Voedingskwaliteit: Wat is de voedingswaarde? Welke bijdrage levert het product aan mijn gezondheid? Zijn er restanten van pesticiden of andere chemicaliën? Wat is het vitaminegehalte en wat zijn de andere inhoudsstoffen?
Economische kwaliteit: Wat is de gebruiks- en goedkeuringswaarde? Wat is de verwerkingsmethode? Wat is de prijs?
De gemakkelijkste vragen om te beantwoorden zijn waarschijnlijk de eerste drie. Biologisch voedsel is erg in de mode. Om de andere drie vragen te kunnen beantwoorden, moeten we eerst naar het verschil in teeltmethoden kijken. In de biologische landbouw zijn vooral de meststoffen niet zo overvloedig en gemakkelijk te verkrijgen als in de conventionele landbouw. Het gebruik van herbiciden en pesticiden is sterk beperkt. Dit betekent dat de plant meer op zijn natuurlijke afweer moet steunen.
Plantaardige bestanddelen
Als de plant gemakkelijk stikstof krijgt, en daar gaat het bij bemesting vooral om, produceert hij meer stikstofhoudende verbindingen. Dit zijn voornamelijk eiwitten, oftewel proteïnen. Bij een lagere stikstofvoorziening worden meer koolstofhoudende verbindingen geproduceerd. Deze omvatten zetmeel, cellulose, d.w.z. energie en voedingsvezels voor ons mensen. De lagere stikstoftoevoer leidt echter ook tot een hoger gehalte aan ascorbinezuur, vitamine C. Biologische appels hebben over het algemeen een hoger vitaminegehalte.
Biologische planten groeien langzamer en bevatten minder water. Het drogestofgehalte is daardoor hoger en de houdbaarheid van opgeslagen producten is beter. Bij een lager watergehalte zijn smaak- en aromastoffen sterker geconcentreerd. De sensorische eigenschappen zijn meestal beter.
Omdat er minder bestrijdingsmiddelen worden gebruikt, produceert de plant ook meer secundaire bestanddelen. Ze moet zich voortdurend tegen schimmels, bacteriën en ongedierte beschermen. Deze secundaire stoffen dienen ook onze gezondheid op vele manieren.
Tegenwoordig probeert men methoden te vinden om het gehalte aan secundaire ingrediënten een bewijs te laten zijn van biologisch geproduceerde producten. Maar dit is erg moeilijk omdat bodemverschillen, de mate van rijpheid van het voedsel, klimaat en neerslag en niet te vergeten de verschillende variaties ook een grote rol spelen.
In sommige gevallen bevatten biologische levensmiddelen hogere concentraties aan mycotoxinen. Mycotoxinen zijn giftige metabolieten van schimmels die gezondheidsproblemen kunnen veroorzaken. Daarentegen hebben we gezien dat biologisch geteelde planten meer voedingsvezels produceren. Vezels in de voeding helpen echter op hun beurt de toxinen gemakkelijker te binden en uit te scheiden.
Experimenten met voedserkeuze
Proefdieren die zelf kunnen kiezen welk voedsel zij zullen eten, kiezen bij voorkeur biologisch geteeld voedsel. De dierhouders weten niet welk voer ze op welke plek moeten plaatsen. Conventioneel en biologisch geproduceerd voer wordt altijd gelijktijdig aangeboden. Dieren die met biologisch geteeld voer worden gevoerd, hebben ook een hogere vruchtbaarheid.
Experimenten inzake bederven
Wanneer slakroppen van beide teeltmethoden worden versneden, in petrischaaltjes worden gelegd, men ze afgedekt en bij een constante temperatuur laat bederven, bederven conventioneel geteelde slakroppen sneller dan biologisch geteelde. Dit kan aan de grotere hoeveelheid secundaire bestanddelen worden toegeschreven.
Verdere behandeling
Biologische teelt alleen is niet voldoende om een hogere kwaliteit van de producten te garanderen. Ook een zorgvuldige verwerking is essentieel. Helaas blijven de waardevolle biologische producten in kleine natuurvoedingswinkels met weinig omzet vaak te lang liggen en zien zodus niet meer aantrekkelijk en daarom minder waard uit. Tegenwoordig bieden ook grote winkelketens biologische producten aan. Die hebben uiteraard een hogere omzet. De producten zijn verser.
Ook in de industriële verwerking worden manieren ontwikkeld om het gebruik van biologisch geproduceerde grondstoffen te rechtvaardigen. Slechts enkele geselecteerde additieven is toegestaan. Van het totaal van circa 300 E-nummers wordt slechts ongeveer 10% toegestaan. Als aroma’s zijn alleen natuurlijke aroma’s en extracten veroorloofd. Desalniettemin kan het hele assortiment aan convenience producten als biologische versie worden geproduceerd. Convenience-producten zijn levensmiddelen die al grotendeels voor consumptie zijn voorbereid, zoals diepvriesproducten, kant-en-klaarmaaltijden of kant-en-klare soepen.
Biologisch in de catering van de gemeenschap
Consumptie buitenshuis en mobiele maaltijddiensten nemen steeds meer toe. Lange tijd waren biologische producten in gemeenschappelijke catering ondervertegenwoordigd. Nu heeft de belangstelling voor biologische producten ook in de gemeenschappelijke catering voet aan de grond gekregen. Steeds meer verantwoordelijken van kantinekeukens eisen van hun leveranciers expliciet producten uit de gecontroleerde biologische landbouw. Dit is een grote uitdaging voor leveranciers en producenten.
Certificatie
Het principe van biologische controle is het compleet traceren van de oorsprong van het levensmiddel. Het is een procescontrole, geen eindproductcontrole. De landbouwbedrijven worden jaarlijks gecontroleerd. Daarnaast worden onaangekondigde steekproeven uitgevoerd. Bij overtreding van de normen worden sancties opgelegd en de bevoegde autoriteit op de hoogte gesteld.
Biologisch heeft toekomst
Biologische landbouw is goed:
- voor de bodem
- voor het grondwater
- voor de planten
- voor de landschap
- voor de dieren
- voor de lokale voorziening
- voor het milieu
- voor mij
Daarom is biologische landbouw goed voor ons allemaal. Het is niet aanmatigend, het is waar: met elke aankoop van een biologisch product schaffen we een stukje gezonder milieu aan.
Esther Neumann heeft voedingsleer aan de Universiteit van Wenen gestudeerd. Sindsdien was ze auteur voor het gezondheidstijdschrift “Leben und Gesundheit” en gaf op verschillende plaatsen in Oostenrijk gezondheidslezingen.
Geef een reactie