Reeds 400 jaar voor de geboorte van Christus beschreef Hippocrates een aantal pijnlijke maagdarmreacties na het drinken van melk. Winderigheid, kolieken, diarree, misselijkheid, een opgeblazen gevoel, chronische vermoeidheid en een onzuivere huid, dit alles wordt in verband gebracht met melk als je die om een heel specifieke reden niet meer kunt verdragen. Wereldwijd treft dit ongeveer 2,3 miljard volwassenen, 600 miljoen kinderen en jongeren. Als ze melk drinken, rijst hun buik op zoals een gistvlecht.
Moedermelk is het eerste voedsel voor zowel zoogdieren als mensen. Een bestanddeel van alle melksoorten van zoogdieren is melksuiker of lactose, zoals het in vaktermen heet. Chemisch gezien is lactose een koolhydraat. Het is een tweevoudige suiker of een disacharide. In de dunne darm wordt lactose door het spijsverteringsenzym lactase tot galactose afgebroken en glucose wordt via de darmwand in het bloed opgenomen. Daar wordt het in energie omgezet. Als er te weinig of geen lactase in de dunne darm aanwezig is, wordt de lactose die met het voedsel wordt ingenomen slechts gedeeltelijk of helemaal niet afgebroken en opgenomen. We hebben dan in dit geval te maken met lactose-intolerantie.
Lactose-intolerantie
Naar schatting is ongeveer 80 tot 90 procent van de wereldbevolking betrokken. In Europa en Noord-Amerika behoren melk en zuivelproducten tot de belangrijkste basisvoedingsmiddelen. In Aziatische en de meeste Afrikaanse landen speelt het vrijwel geen rol. Wereldwijd kan een Noord-Zuid- en een West-Oostgradiënt in lactose-intolerantie worden waargenomen. In de Scandinavische landen is het percentage van de mensen die eraan lijden slechts ongeveer vijf procent, in Griekenland al 75 procent en in delen van Afrika en Azië tussen de 80 en 100 procent. In Oostenrijk heeft ongeveer 10 tot 20 procent van alle mensen een tekort aan het enzym lactase. Er is een groot aantal niet-gemelde gevallen. Meestal gaat het om volwassenen. Vaak blijft de oorzaak van de symptomen jarenlang onbekend en meestal hebben de patiënten een lange lijdensweg achter de rug totdat eindelijk de diagnose wordt gesteld.
Beschwerden im Dickdarm
Als de melksuiker niet of niet volledig opgesplitst en opgenomen wordt in de dunne darm, komt het onverteerd in de dikke darm terecht. Daar wordt het door de darmbacteriën afgebroken. De afvalproducten van deze bacteriële fermentatie zijn de gassen waterstof, koolstofdioxide en methaan. Ook worden zuren geproduceerd. Dit leidt tot winderigheid. De lactose bindt veel water, waardoor de osmotische druk toeneemt, water wordt dan vastgehouden en de darmperistaltiek wordt versterkt. Een opgeblazen gevoel, diarree en winderigheid zijn de gevolgen.
Onbepaald ziektebeeld
De symptomen kunnen van dag tot dag veranderen. Het hangt altijd af van hoeveel zuivelproducten worden geconsumeerd. Vaak zijn er verborgen zuivelproducten waar je niet eens aan denkt. Ze zitten in worst, gebak, sauzen, chocolade en industrieel geproduceerde voedingsmiddelen. Psychologische factoren zoals stress, opwinding en angst voor het onbekende hebben ook een negatieve invloed op het welzijn. Vaak hebben patiënten met lactose-intolerantie ook een fructose-intolerantie. Zij lijden dan niet alleen aan de symptomen van het prikkelbare darmsyndroom, maar vaak ook aan depressies. Chronische lactose-intolerantie kan tot bacteriële overgroei in de dunne darm leiden.
Door de chronische spijsverteringsklachten lijdt het hele enzymhoudende darmslijmvlies. Dit veroorzaakt weer verdere spijsverteringsproblemen. Helaas komt het nog vaak voor dat artsen die diffuse maagdarmklachten behandelen, zelden hun patienten specifiek op lactose-intolerantie testen. Het gevolg is, een lange lijdensweg tot eindelijk de juiste behandeling wordt toegepast. Zelfcontrole is altijd goed als je last hebt van onduidelijke spijsverteringsklachten. Als je twee weken met het consumeren van zuivelproducten stopt en de klachten verdwijnen om vervolgens terug te keren als je weer melk gaat consumeren, kun je de aandacht van de arts op het probleem vestigen.
Een betrouwbare analyse
De waterstofademtest is een goed middel om lactose-intolerantie vast te stellen. Bij deze test wordt lactose in water opgelost. De patiënt drinkt deze oplossing en gedurende de volgende drie uur wordt regelmatig de hoeveelheid waterstof in de uitgeademde lucht gemeten. Als de hoeveelheid waterstof in de uitgeademde lucht toeneemt, is er sprake van lactose-intolerantie.
Ook de stijging van de bloedsuikerspiegel na het drinken van de lactoseoplossing kan worden gemeten. Bij lactasedeficiëntie is er nauwelijks of geen stijging van de bloedglucose. Deze methode is echter niet volledig betrouwbaar. Slijmvliesmonsters die bij een colonoscopie worden genomen, kunnen ook informatie geven over de toestand van de dunne darmwand.
Sinds kort bestaat er ook een gentest. Die is echter erg duur. Bij een andere niewe test wordt alleen een speekselmonster genomen en in het laboratorium met een speciale testkit onderzocht.
intensiteit en vormen
Lactose-intolerantie wordt afhankelijk van de intensiteit in “mild”, “matig” en “ernstig” onderverdeeld. Bij de milde vorm wordt 8 tot 10 gram lactose zonder problemen verdragen, bij de matige vorm ongeveer 1 gram en bij de ernstige vorm helemaal geen lactose.
De meest voorkomende vorm is primaire lactasedeficiëntie. Bij deze vorm neemt de lactaseactiviteit in de dunne darm gestaag af met de jaren. De pasgeborene heeft de hoogste lactaseactiviteit. Dat is begrijpelijk, want de baby voedt zich normaal gesproken uitsluitend met moedermelk. Wordt de baby ontwend, dan daalt het enzym in de eerste levensjaren aanzienlijk. Op volwassen leeftijd is nog maar ongeveer een tiende van de oorspronkelijke capaciteit aanwezig.
Oudere mensen verdragen zuivelproducten minder goed. Dit is dus een volkomen natuurlijk proces dat bij bijna iedereen kan worden waargenomen. Bij secundaire lactasetekort is het tekort een bijkomstigheid van een andere ziekte in het spijsverteringskanaal, zoals coeliakie, de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa of acute gastro-enteritis. Ook behandelingen met antibiotica of cytostatica (celtoxinen) kunnen het darmslijmvlies en de bijbehorende enzymen kortdurend beschadigen. Zodra deze oorspronkelijke ziekten zijn genezen, kan meestal weer voldoende lactase worden aangemaakt.
Een uiterst zeldzame vorm is aangeboren lactasedeficiëntie. In dit geval lijden de zuigelingen reeds kort na de geboorte aan een lactasetekort.
Therapie
De therapie hangt van de ernst van de ziekte af. Elke betrokkene moet voor zichzelf nagaan hoeveel lactose hij kan verdragen. Bij een lactosearm dieet, waarbij ongeveer 8 tot 10 g lactose wordt verdragen, kunnen kaas en zure melkproducten in kleine hoeveelheden worden gegeten. Zuivelproducten kunnen met sojamelk bereid worden of andere alternatieve melksoorten. Aangezuurde melkproducten worden beter verdragen omdat de lactose-splitsende enzymen van de lactobacillen waarvan ze gemaakt zijn, in het spijsverteringskanaal actief blijven en de lactose nog kunnen afbreken.
Er zijn ook lactosevrije producten op de levensmiddelenmarkt. Lactase wordt aan de melk of het melkproduct toegevoegd. Het breekt de lactose meteen al af. Deze melk is daardoor veel zoeter omdat de lactose niet zo intens is als de afgebroken glucose en galactose.
Een andere mogelijkheid is de ontbrekende lactase in de vorm van een geneesmiddel, als tabletten of kauwtabletten te gebruiken. Om de consument beter te beschermen, moeten in geheel Europa sinds 2005 alle ingrediënten van een levensmiddel die als allergietrigger of intolerantiereactie worden geclassificeerd, op de ingrediëntenlijst worden vermeld. Hieronder valt ook lactose. Het is niet abnormaal om lactose in producten aan te treffen waar je het niet zou verwachten. In het geval van intoleranties of allergieën moeten de ingrediëntenlijsten altijd zorgvuldig worden bestudeerd. Meestal zijn er ook handleidingen voor de betrokken personen waarin staat welke producten lactosevrij zijn.
Calciumvoorziening
In onze contreien leveren zuivelproducten een groot deel van de calciumvoorziening. Als een lactosearm dieet noodzakelijk is, moeten calciumrijke voedingsmiddelen meer worden geconsumeerd. Daartoe behoren broccoli, venkel, noten, zonnebloempitten, sesamzaad, brandnetels, calciumrijk mineraalwater, met calcium verrijkte vruchtensappen en sojamelk. Het is heel goed mogelijk om zonder zuivelproducten te leven als je je een beetje voor voeding interesseert en bedenkt waar de calcium nog meer in het voedsel zit. Vandaag de dag, nu de veeteelt veel problemen veroorzaakt en we net hebben laten zien hoe problematisch zuivelproducten voor veel mensen zijn, is het de moeite waard over een dieet zonder of met in ieder geval weinig dierlijke producten na te denken.
Ontwikkelingshulp die verkeerd begrepen wordt
Vooral in de landen die ontwikkelingshulp ontvangen is lactose-intolerantie zeer wijdverbreid. En wat voor goederen worden daarheen gestuurd? Meestal overtollige producten uit de geïndustrialiseerde landen. Hieronder valt ook melkpoeder. Het wordt in grote hoeveelheden aan bevolkingsgroepen uitgedeeld die helemaal geen melkproducten kunnen verdragen.
Laten we de Indianen in hun reservaten als voorbeeld nemen. Ook zij behoren tot de groep die genetisch voor bijna honderd procent lactose-intolerant is. Met enige regelmaat krijgen zij melkpoeder geleverd. Gelukkig weten de Indianen dat als ze deze melk zouden drinken, ze als een gistvlecht zouden rijzen. Zo wat doen ze met het melkpoeder? Sommigen gebruiken het om de velden op hun sportvelden te markeren.
Maar als de melk in delen van Afrika wordt uitgedeeld waar zelfs kleine kinderen aan lactose-intolerantie lijden, wordt er olie op het vuur gegoten. De kleintjes, die reeds aan oedeem en opgezwollen buikjes van de honger lijden, krijgen diarree en kolieken na het drinken van melk.
Conclusie
Tegenwoordig betekent lactose-intolerantie niet langer het opgeven van het eten van zuivelproducten, want we krijgen medicijnen en lactosevrije zuivelproducten. Maar nog belangrijker is een evenwichtige voeding en voldoende lichaamsbeweging. Er zijn complete bevolkingsgroepen die geen melk en zuivelproducten verdragen of consumeren en toch gezond zijn en stevige botten hebben. Ook wij kunnen daartoe behoren als we evenwichtig eten, voldoende bewegen en een verstandige levensstijl volgen. Daar heeft God, onze Schepper, ons ons verstand voor gegeven. Het is ons voorrecht, ja zelfs onze plicht, om over een verstandige, gezonde levensstijl na te denken.
Blijf geinformeerd
Meld je aan voor onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte over je gezondheid
Esther Neumann heeft voedingsleer aan de Universiteit van Wenen gestudeerd. Sindsdien was ze auteur voor het gezondheidstijdschrift “Leben und Gesundheit” en gaf op verschillende plaatsen in Oostenrijk gezondheidslezingen.
Geef een reactie